Συνέντευξη με τον Μπράνε Μόζετιτς

Πρόσφατα είχα την χαρά και την τιμή να έρθω σε επαφή με το έργο του Σλοβενού συγγραφέα Μπράνε Μόζετιτς. Η ''γνωριμία'' μας αυτή δεν ήταν καθόλου τυχαία βέβαια, αφού πολύ πρόσφατα θα κυκλοφορήσουν στην Ελλάδα τρία παιδικά βιβλία του. Τα βιβλία θα κυκλοφορήσουν στη χώρα μας από τις εκδόσεις Διάνοια, σε μετάφραση Αγγελικής Δημουλή. 

Με αφορμή λοιπόν την επερχόμενη κυκλοφορία των παιδικών του βιβλίων στην Ελλάδα, ο Μπράνε Μόζετιτς μας έδωσε την ευκαιρία να τον γνωρίσουμε λίγο καλύτερα! Μια υπέροχη συζήτηση γύρω από τον χώρο της λογοτεχνίας, τον ακτιβισμό  και την κοινωνία! Παρά το σπουδαίο έργο του - αφού μεταξύ άλλων είναι συγγραφέας, μεταφραστής, επιμελητής, εκδότης, ποιητής, γκέι ακτιβιστής και συντονιστής του ΛΟΑΤ+  κινηματογραφικού φεστιβάλ της Λιουμπλιάνα - είναι ένας πολύ ευγενικός και προσγειωμένος άνθρωπος που βάζει την τέχνη, τον ακτιβισμό και την αλήθεια του πάνω από όλα!

Μεγάλη τιμή η σημερινή συνέντευξη, και εύχομαι να την απολαύσετε και εσείς! Ευχαριστώ πολύ τον Μπράνε Μόζετιτς για την πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση μας, και φυσικά την ποιήτρια και μεταφράστρια Αγγελική Δημουλή - για την γνωριμία και την μετάφραση της συνέντευξης στα ελληνικά !

Πάμε λοιπόν να γνωρίσουμε καλύτερα τον Μπράνε Μόζετιτς!

 1. Σύντομα θα έχουμε τη χαρά να διαβάσουμε στα ελληνικά τρία παιδικά σας βιβλία από τις εκδόσεις Διάνοια. Πώς νιώθετε κάθε φορά που οι ιστορίες σας σπάνε τα σύνορα και ταξιδεύουν;

Α, νιώθω πολύ χαρούμενος. Είμαι ποιητής και ακτιβιστής. Τα χρήματα είναι πάντα κάπου στη δεύτερη θέση, όχι τόσο σημαντικά δηλαδή. Η ικανοποίηση μου είναι οι μεταφράσεις σε άλλες γλώσσες - επειδή η γλώσσα μου μιλιέται από πολύ λίγους, μόνο δύο εκατομμύρια άνθρωποι την καταλαβαίνουν και σήμερα δεν θέλουν καν να τη διαβάσουν πια! Είναι πάντα ενδιαφέρον για μένα το πώς προσλαμβάνονται τα βιβλία μου σε κάθε χώρα: ορισμένες χώρες είναι πιο ειρηνικές, άλλες είναι ανοιχτές σε θέματα LGBT ή σε άλλες οι άνθρωποι είναι εξαιρετικά ομοφοβικοί.

2. Το βιβλίο, Η Άλια παίρνει ένα κουνέλι, είναι ένα βιβλίο για την αναπηρία και την ένταξη. Πιο συγκεκριμένα, η ηρωίδα του βιβλίου έχει διαγνωστεί με Σύνδρομο Λέι. Τα παιδιά εκφράζουν τις ερωτήσεις τους με αυθορμητισμό - όπως θα έκαναν στην πραγματική ζωή! Πώς και γιατί προσεγγίσατε το συγκεκριμένο θέμα;

Στην πραγματικότητα αυτή είναι μια ιστορία της ανιψιάς μου. Είχε προβλήματα υγείας εκ γενετής, αλλά χρειάστηκε πολύς χρόνος για να ανακαλύψει όλες τις αναπηρίες της, ότι δεν έβλεπε για παράδειγμα. Ήταν δύσκολο να καταλάβω γιατί δεν επικοινώνησε, πέρασαν χρόνια που βρήκαν αυτό το σύνδρομο ως μια αιτία. Την φρόντιζα συχνά. Πέθανε μερικά χρόνια αργότερα γιατί τα προβλήματα έγιναν πολύ μεγάλα. Όλη την ώρα είχα ερωτήσεις αν νιώθει κάτι και πώς είναι αυτό.

3. Θα δούμε άλλα δύο βιβλία σας από τις εκδόσεις Διάνοια. Η Γη των Κουναβιών και Στη χώρα με τις βόμβες, στη χώρα με το γρασίδι. Και τα δύο αυτά βιβλία μοιράζονται την αντίθεση του σκότους και του φωτός. Πώς πιστεύετε ότι τα παιδιά μπορούν να αντιληφθούν αυτή την αντίθεση με την πραγματικότητα;

Στην πραγματικότητα δεν έχω πολλά σχόλια από τα παιδιά, γιατί δεν κάνω πολλά για να με καλούν σε νηπιαγωγεία ή σχολεία και έτσι δεν με προσκαλούν. Προσπαθώ να λέω ιστορίες που άλλοι ίσως δεν λένε, όλα μου τα εικονογραφημένα βιβλία έχουν ένα είδος ακτιβισμού, δέσμευσης, γράφω για συγκεκριμένα προβλήματα στον κόσμο. Έχω περίεργη επιθυμία να εκπαιδεύσω τους ανθρώπους και μερικές φορές δεν καταλαβαίνω πώς κάποιοι άνθρωποι απλά δεν θέλουν να μορφωθούν!

4. Δυστυχώς πολλά παιδιά σε όλο τον κόσμο ζουν στη χώρα με τις «βόμβες», είτε μεταφορικά είτε κυριολεκτικά. Πιστεύετε ότι τα παιδικά βιβλία μπορούν με κάποιο τρόπο να οδηγήσουν τα παιδιά στη «Χώρα με το Γρασίδι»;

Φυσικά, η ειρηνική εκπαίδευση είναι πολύ σημαντική. Θυμάμαι ότι τους άρεσε πολύ αυτό το βιβλίο στην Κόστα Ρίκα όπου δεν έχουν καθόλου στρατό και όλη η κοινωνία είναι πολύ ειρηνική. Αλλά σε κάποιες άλλες χώρες εκπαιδεύουν παιδιά για πολέμους και μάχες. Πάντα στεναχωριέμαι πολύ όταν επισκέπτομαι το τμήμα παιχνιδιών στο εμπορικό κέντρο, όπου χωρίζουν το κατάστημα σε δύο τμήματα: για αγόρια και για κορίτσια, και στο τμήμα για αγόρια πωλείται όλο το πολεμικό οπλοστάσιο. Όταν ήμουν μικρός σε μια σοσιαλιστική Γιουγκοσλαβία δεν ήταν έτσι, δεν θυμάμαι τόσα πολλά όπλα και επίσης το τμήμα δεν χωριζόταν με βάση το φύλο! Όταν πρότεινα την ουκρανική εκδοχή στα παιδιά της Ουκρανίας που ήρθαν στη Σλοβενία, κάποιες μητέρες ήταν αντίθετες. Καταλαβαίνω ότι υπάρχει πόλεμος, αλλά τα παιδιά πρέπει να χτίσουν έναν άλλο κόσμο χωρίς πολέμους. Οι πόλεμοι δεν άλλαξαν πολλά στην ιστορία και δεν μάθαμε τίποτα από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και επίσης τίποτα από τους πολέμους στη Γιουγκοσλαβία. Αυτό είναι πραγματικά λυπηρό και καταθλιπτικό.

5. Φωτεινά και Zοφερά κουνάβια, από το παραμύθι « H Γη των Kουναβιών», καταφέρνουν στο τέλος να ξεπεράσουν τα εμπόδια. Μια μικρή αλληγορία για τον πόλεμο και το προσφυγικό, με αίσιο και ελπιδοφόρο τέλος. Πόσο εύκολο είναι να μιλήσεις στα παιδιά για αυτό;

Αν θέλει κάποιος είναι πολύ εύκολο να μιλήσει για μεταναστεύσεις και πολέμους. Η πλειονότητα των εθνών και των ανθρώπων μετανάστευσαν από αλλού και στην πραγματικότητα μεταναστεύουμε πάντα, ή από το χωριό στην πόλη, από τη μια πόλη στην άλλη, από τη μια χώρα στην άλλη. Είμαστε πάντα σε θέση να προσαρμοστούμε στους άλλους και επίσης να αποδεχόμαστε τους άλλους. Αν όχι δεν θα μπορούσαμε να ζήσουμε σε μια κοινωνία. Και αυτό πρέπει να το μάθουμε και στα παιδιά. Κανονικά τα μικρά παιδιά δεν βλέπουν τη διαφορά ή δεν είναι σημαντική για αυτά. Μόνο οι ενήλικες αρχίζουν να προβάλλουν προκαταλήψεις...Λένε, για παράδειγμα, αχ! αυτό το κορίτσι είναι μαύρο, πρέπει να είναι βρώμικο…Ξέρω για τη χώρα μου ότι οι άνθρωποι είναι ρατσιστές. Δημοσίευσα μόνο ένα εικονογραφημένο βιβλίο με μαύρο χαρακτήρα και δεν πούλησε καθόλου .

6. Και τα τρία βιβλία σας αναφέρονται σε κοινωνικά και εν μέρει πολιτικά θέματα, χωρίς ωραιοποιήσεις αλλά με την απαραίτητη ευαισθησία. Πρέπει τα παιδιά να αντιμετωπίζονται ως «ενήλικες» σε τέτοια θέματα και να έχουν επίγνωση της πραγματικότητας ή πρέπει να ζουν σε έναν προστατευμένο «μικρόκοσμο»; Πόσο λεπτά είναι αυτά τα όρια;

Είμαι ενάντια στον προστατευμένο μικρόκοσμο ή τη ζωή σε μια φούσκα, όπου τα παιδιά γίνονται μόνο ανίκανα να αντιδράσουν στα γεγονότα της πραγματικής ζωής. Θα πρέπει να ζουν στον ίδιο κόσμο με εμάς, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι τους αντιμετωπίζουμε ως ενήλικες. Αυτή η εμμονή να προστατεύουμε τα παιδιά από τον κόσμο είναι εντελώς λανθασμένη, θα πρέπει να τους διδάξουμε για τον κόσμο και επίσης πώς να προστατεύονται από επικίνδυνα πράγματα.

7. Πιστεύετε ότι για να γράψει κάποιος ένα παιδικό βιβλίο πρέπει να έχει κρατήσει έστω λίγο από το παιδί μέσα του;

Δύσκολη ερώτηση και δεν ξέρω πώς να απαντήσω… Σίγουρα για να γράφει κάποιος παιδικά βιβλία πρέπει να έχει κρατήσει ένα κομμάτι της παιδικότητάς του.

8. Εκτός από τα παιδικά βιβλία που γράφετε -και ελπίζουμε να δούμε περισσότερα στην Ελλάδα- είστε μεταφραστής, εκδότης, ποιητής, συγγραφέας και ομοφυλόφιλος ακτιβιστής. Ασχολείστε εκτενώς με βιβλία και λογοτεχνία και από πολλές θέσεις! Τι σημαίνει λοιπόν για εσάς η λογοτεχνία; Τι συναισθήματα σας προκαλεί το βιβλίο - είτε από την πλευρά του αναγνώστη, είτε από την πλευρά του συγγραφέα;

Νομίζω ότι η λογοτεχνία σημαίνει τα πάντα για μένα, ο κόσμος, η ζωή μου – δεν μπορώ να φανταστώ να ζω χωρίς λογοτεχνία. Ως συγγραφέας δεν είμαι ποτέ σίγουρος αν θα συνεχίσω να γράφω, αλλά ελπίζω ότι θα συνεχίσω να επιμελούμαι και να δημοσιεύω. Όλη μου η ανάγνωση είναι επαγγελματική, επομένως διαβάζω νέα βιβλία σε άλλες γλώσσες όταν προσπαθώ να βρω ενδιαφέροντα για δημοσίευση. Ή διαβάζω χειρόγραφα για να διαλέξω τα βιβλία που θα εκδοθούν. Με τα χρόνια έγινα απαιτητικός, οπότε όλο και λιγότερα βιβλία με ενδιαφέρουν. Άρχισα να γράφω πολύ μικρός, να εκφράζομαι, ειδικά ως προς τη σεξουαλικότητά μου. Και νομίζω ότι το κάνω ακόμα αυτό, σε όλη μου τη ζωή, δεν ξέρω γιατί. Μερικές φορές είναι και θεραπεία, για να μην χάσω το μυαλό μου, σ’αυτόν τον κόσμο που ζω.

9. Ασχολείστε ενεργά με τον ακτιβισμό και είναι βασικό κομμάτι της ζωής σας, ωστόσο θα λέγαμε ότι η τέχνη, και κατ' επέκταση η λογοτεχνία, είναι πιθανώς μια πράξη ακτιβισμού. Διαχωρίζετε αυτά τα δύο κομμάτια ή πάνε χέρι-χέρι στη ζωή και τη δουλειά σας;

Όχι, όχι, αυτό δεν διαχωρίζεται καθόλου – για μένα. Σε ορισμένους συγγραφείς αρέσει να δραπετεύουν, αλλά συμπεριλαμβάνω την δέσμευση όλη την ώρα. Γιατί το προσωπικό είναι πάντα και πολιτικό. Και αν είστε μέλος της LGBT μειονότητας, πρέπει να παλεύετε για τη θέση σας όλη την ώρα. Νιώθω την ομοφοβία στον κόσμο και γύρω μου καθημερινά – επίσης σε ορισμένα έργα τέχνης, ταινίες, λογοτεχνία.

Εργάστηκα για επτά χρόνια στη γραμμή βοήθειας για ΛΟΑΤΚΙ. Ξέρω λεκτικές και σωματικές επιθέσεις, η λογοτεχνία μερικές φορές λειτουργεί ως ασπίδα, προστασία.

10. Τέλος, ποιος είναι ο βαθύτερος σκοπός σας; Τι στίγμα θα θέλατε να αφήσετε ως άνθρωπος και ως καλλιτέχνης;

Δεν έχω μεγάλα ιδανικά. Είμαι απόλυτα ικανοποιημένος αν υπάρχουν αναγνώστες που βρίσκουν πληρότητα στη δουλειά μου, αν τους δίνω δύναμη, αν δυναμώνουν στη ζωή και παλεύουν για έναν καλύτερο κόσμο - πόσο ρομαντική άποψη!

----

Τα βιβλία του Μπράνε Μόζετιτς που θα κυκλοφορήσουν από τις εκδόσεις Διάνοια σε μετάφραση Αγγελικής Δημουλή θα τιτλοφορούνται :

Η Γη των Κουναβιών

Η Άλια παίρνει ένα κουνέλι

Στη Χώρα με τις Βόμβες, Στη Χώρα με το Γρασίδι