Συνέντευξη με την συγγραφέα παιδικών βιβλίων Ελένη Μπιμπίρη

Πριν από κάποιο χρονικό διάστημα, σας είχα παρουσίασει δύο παιδικά βιβλία της Ελένης Μπιμπίρη που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Φυλάτος. Η Λενιώ και το <<αγόρι από τη Συρία>> και Λενιώ το κορίτσι με τα παράξενα δάχτυλα. Μια μικρή ηρωίδα γεμάτη αθωότητα και αγάπη, που μπορεί να έρθει αντιμέτωπη με σοβαρά κοινωνικά ζητήματα που απασχολούν τον κόσμο, και που εύκολα μπορούν μέσα από τα συγκεκριμένα βιβλία, να κατανοηθούν και να διαβαστούν από μικρά παιδιά.

Η διαφορετικότητα, η αποδοχή του εαυτού, ο ρατσισμός και η ξενοφοβία είναι μερικά από τα θέματα που αναπτύσσονται στα βιβλία της συγγραφέα και μαθηματικού Ελένης Μπιμπίρη. Βρίσκω πολύ ενδιαφέρον το ότι υπάρχουν παιδικά βιβλία που αναφέρονται σε αυτά τα θέματα, όχι μόνο μέσα από την ιστορία, αλλά και μέσα από τις δραστηριότητες που βρίσκονται στο τέλος και των δύο βιβλίων, και σκοπό έχουν να κάνουν τα παιδιά να έρθουν σε επαφή με ζητήματα που αρκετοί δυσκολεύονται να περιγράψουν με λόγια.

Ήρθε η ώρα λοιπόν, να γνωρίσουμε λίγο καλύτερα τη συγγραφέα που σκαρφίστηκε την μικρή και χαριτωμένη Λενιώ, και να μάθουμε περισσότερα για αυτήν. Ας γνωρίσουμε καλύτερα την Ελένη Μπιμπίρη!

1.1. Πως από τα μαθηματικά οδηγηθήκατε στο μονοπάτι της συγγραφής, και πιο συγκεκριμένα στο παιδικό βιβλίο;

Θα έλεγα... τυχαία! Κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας των Μαθηματικών έζησα περιστατικά βίας, σχολικού εκφοβισμού, ρατσισμού κ.λπ. που με οδήγησαν στη συγγραφή του πρώτου μου βιβλίου, το οποίο δεν είναι παιδικό. Εκεί παραθέτω διαλόγους, σκέψεις και συναισθήματα που πηγάζουν από γεγονότα που έλαβαν χώρα σε σχολικές μονάδες Ειδικής Αγωγής, με πρωταγωνιστές παιδιά, τις οικογένειές τους και μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας. Κατά το τελικό στάδιο της επεξεργασίας του κειμένου, πολλά από αυτά αφαιρέθηκαν. Ήταν, όμως, τόσο έντονα, που... με καλούσαν να τους δώσω μορφή και, καθώς αντιπροσωπεύουν παιδιά και απευθύνονται σε αυτά, δεν μπορούσαν παρά να φωλιάσουν στο παιδικό βιβλίο. Έτσι, γεννήθηκε η Λενιώ, αποτελώντας στην ουσία τη φωνή των μαθητών με τους οποίους δούλευα όλα αυτά τα χρόνια. Παιδιών που, ευρισκόμενα στο περιθώριο, προσπαθούν αδιάκοπα να υπερασπίζονται το δικαίωμά τους στη διαφορετικότητα.

2.2. Η Λενιώ, είναι η μικρή ηρωίδα που πρωταγωνιστεί στα δύο τελευταία σας βιβλία. Η Λενιώ είναι ένα σημερινό κορίτσι; Ποια χαρακτηριστικά την προσδιορίζουν;

Η Λενιώ είναι ένα παιδί σε οποιαδήποτε εποχή ή γωνιά του κόσμου, με τις ευαισθησίες και τα ενδιαφέροντά του. Το κύριο χαρακτηριστικό της είναι το πώς βιώνει τη διαφορετικότητά της – όπως, άλλωστε, και τόσοι άλλοι γύρω της, λόγω αναπηρίας, καταγωγής, θρησκείας, συμπεριφοράς, εξωτερικών χαρακτηριστικών, ακόμα και εξαιτίας των προσωπικών επιλογών τους. Το παιδί συνήθως την αντιλαμβάνεται από πολύ νωρίς καθώς, όσοι το περιβάλλουν, του την υπερτονίζουν. Πολύ συχνά το περιγελούν, το κοροϊδεύουν. Δέχεται επιθέσεις ακόμα και στις κοινότητες όπου θα έπρεπε να είναι προστατευμένο και ασφαλές, όπως είναι το ίδιο του το σπίτι, ή το σχολείο. Έτσι, νιώθει ενοχές, στενοχωριέται, κλείνεται στον εαυτό του, απομονώνεται και συχνά παραιτείται από κάθε προσπάθεια. Η Λενιώ έχει πολλά από αυτά τα βιώματα, μέχρι που... η δύναμη της φιλίας κάνει το θαύμα της!

Σ 3. Στο βιβλίο ''Λενιώ το κορίτσι με τα παράξενα δάχτυλα'' θίγεται εύστοχα το θέμα της διαφορετικότητας, και της αποδοχής του εαυτού μας. Πόσο εύκολο είναι για ένα παιδί να μπορέσει να αγκαλιάσει τον εαυτό του; Πως θα μπορούσε ένας γονιός να βοηθήσει σε αυτό;

Νομίζω πως δεν είναι εύκολο. Επιβάλλονται στο παιδί πρότυπα από πολύ μικρή ηλικία διαμέσου της τηλεόρασης και της κάθε κοινότητας στην οποία ανήκει, ενισχύοντας τη σύγκριση με τους γύρω του. Τίθενται συνεχώς κανόνες για το πώς οφείλει να είναι και να συμπεριφέρεται. Υπό αυτές τις συνθήκες, τι χώρο δίνουμε στη διαφορετικότητα και τι περιθώρια στο άτομο που τη φέρει να την αποδεχτεί; Πιστεύω ακράδαντα ότι η οικογένεια και ο ευρύτερος κύκλος του παιδιού παίζουν καθοριστικό ρόλο στο να το βοηθήσουν να αγκαλιάσει τον εαυτό του, εφόσον στηρίζουν τον αγώνα του και ενισχύουν τις προσπάθειές του. Στο βιβλίο που αναφέρετε βλέπουμε τον φίλο. Στο δεύτερο βιβλίο πρωταγωνιστεί η γιαγιά. Ας μην ξεχνάμε πως τα παιδιά, όπως οι σπόροι, αναπτύσσονται και ευδοκιμούν με τη ζεστασιά. Όλοι μπορούμε να τους την παρέχουμε και οφείλουμε να το κάνουμε, κατά την άποψή μου, καθώς όλοι μας είμαστε «διαφορετικοί» και δυνάμει πρόσφυγες, άτομα με αναπηρία κ.ο.κ. Η ζωή είναι απρόβλεπτη και ένα ατύχημα, μία σύρραξη, οποιοδήποτε «βίαιο» γεγονός, μπορεί να την αλλάξει μέσα σε μια στιγμή.

4. 4. Στο βιβλίο ''Η Λενιώ και το αγόρι από τη Συρία'' γράφετε για ένα φλέγον ζήτημα, αυτό του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Και πάλι πρωταγωνιστεί κατά κάποιον τρόπο η αποδοχή του διαφορετικού, αυτή τη φορά όχι του εαυτού μας, αλλά κάποιου άλλου. Από τη δική σας εμπειρία, πιστεύετε πως τα παιδιά δέχονται τα ''διαφορετικά'' παιδιά; Τα αγκαλιάζουν; Θέλουν να τα βοηθήσουν και να μάθουν για αυτά;

Από την προσωπική μου εμπειρία, τα παιδιά δέχονται και υιοθετούν ό,τι τούς μαθαίνουμε εμείς. Τα παραδείγματα που τους δίνει ο περίγυρός τους, οι γονείς τους, οι εκπαιδευτικοί τους κ.λπ. αποτελούν τη μαγιά που, ως καταλύτης, θα βοηθήσει να αποκτήσουν αίσθηση του εαυτού τους και να αναπτυχθούν ως ολοκληρωμένες προσωπικότητες. Να κατανοούν την οπτική γωνία του άλλου, να αναγνωρίζουν και να υπερασπίζονται το δίκιο. Να βλέπουν στο «ξένο» έναν νέο άγνωστο κόσμο, που δεν θα διστάσουν να εξερευνήσουν, να βοηθήσουν, να αγκαλιάσουν. Το παιδί που δεν έχει εκπαιδευτεί να δέχεται και να σέβεται τη διαφορετικότητα είναι πιθανόν να γίνει ο ενήλικας που εκμεταλλεύεται τους μετανάστες σε διάφορα εργασιακά περιβάλλοντα ή που, εν μέσω οικονομικής κρίσης, οργανώνει συσσίτια μόνο για όσους θεωρεί «καθαρόαιμους». Το παιδί που δεν έχει προσλαμβάνουσες παραστάσεις από κόσμους πολύχρωμους ενδέχεται, όταν μεγαλώσει, να βασανίσει έναν άνθρωπο για λεπτά ολόκληρα, και, ενώ τον ακούει να φωνάζει πως δεν μπορεί να αναπνεύσει, συνεχίζει μέχρι που τον σκοτώνει. Δεν αποκλείεται να είναι ο άντρας που δολοφονεί τον νεαρό τραγουδιστή και δεν δείχνει ίχνος μεταμέλειας για την πράξη του, ούτε καν μπροστά στην ίδια του τη μητέρα.

5. Και στα δύο σας παιδικά βιβλία γράφετε για σημαντικά κοινωνικά θέματα, όμως πίσω από αυτά, κρύβονται και άλλα όμορφα μηνύματα όπως η φιλία και η οικογένεια. Αυτό το είχατε σκεφτεί εξαρχής ή προέκυψε στην πορεία;

Το σκέφτηκα εξαρχής γιατί θεωρώ πως οι υγιείς σχέσεις του παιδιού με την οικογένεια και τους φίλους του είναι απαραίτητες για την αποδοχή της διαφορετικότητας και την εξέλιξή του. Έτσι, αποτέλεσαν απαραίτητες παραμέτρους και στα δύο βιβλία. Βέβαια, υπάρχουν και άτομα που αγκαλιάζουν αυθόρμητα ή ενστικτωδώς το διαφορετικό στους άλλους, χωρίς καν να τους γνωρίζουν, κάτι που επίσης αναφέρεται στα βιβλία. Για παράδειγμα, η γιαγιά με τις φίλες της στο δεύτερο βιβλίο θυμίζουν τις γιαγιάδες της Λέσβου, που τάιζαν το μικρό προσφυγόπουλο. Είδαμε πολλές τέτοιες όμορφες εικόνες κατά την άφιξη των προσφύγων στα νησιά της Ελλάδας και στην ενδοχώρα: ψαράδες να βοηθάνε με τα καΐκια τους άτομα που είχαν πέσει στη θάλασσα, ή κατοίκους να δέχονται στο σπίτι τους τους ξεριζωμένους και να τους παρέχουν τα αναγκαία για την επιβίωση. Σε πολλές περιπτώσεις όπου η κρατική μέριμνα απουσιάζει, άνθρωποι ευαισθητοποιημένοι δείχνουν καλοσύνη και αλληλεγγύη. Δυστυχώς, όμως, βλέπουμε και γονείς να μην θέλουν τα προσφυγόπουλα στο σχολείο όπου φοιτούν τα παιδιά τους, κρατώντας τα κλειστά, άτομα να ψήνουν κρέατα έξω από στρατόπεδα συγκέντρωσης προσφύγων, γελώντας ειρωνικά, ενώ άλλα χαίρονται με τους εμπρησμούς των στρατοπέδων. Κι όλα αυτά σε μία χώρα που γνωρίζει από προσφυγιά. Γενικότερα, πιστεύω πως χρειάζεται ένας τουλάχιστον άνθρωπος να δεχτεί, να αγκαλιάσει και να βοηθήσει, χωρίς όρους ή προϋποθέσεις. Θεωρώ πως οποιοσδήποτε με σεβασμό στην ιδιαιτερότητα του ατόμου μπορεί να κάνει τη διαφορά, είτε ανήκει στην οικογένειά του, στο φιλικό του περιβάλλον ή στην ευρύτερη κοινότητα όπου αυτό εντάσσεται.

6. 6. Σε ποιες ηλικίες πιστεύετε πως απευθύνονται τα βιβλία σας;

Προτού εκδοθούν θεωρούσα ότι απευθύνονται σε παιδιά άνω των πέντε ετών. Στη συνέχεια, όμως, πολλοί γονείς μου είπαν ότι τα διάβασαν στα παιδιά τους που είναι μικρότερης ηλικίας και τα άγγιξαν. Πιστεύω πως, με την κατάλληλη προσαρμογή του λεξιλογίου σε ορισμένα σημεία, μπορούν να γίνουν κατανοητά, κάτι στο οποίο συντελεί και η εικονογράφηση της κυρίας Γουτιάνου, η οποία δημιουργεί έντονα συναισθήματα.

7. Όταν κάποιος γράφει για παιδιά, πρέπει να γράφει ως ενήλικας ή ως παιδί;

Πιστεύω πως αυτό διαφέρει στον καθένα, ανάλογα με την οπτική του. Προσωπικά θα ήθελα να γράφω ως παιδί, όσο αυτό είναι εφικτό από τη θέση του ενήλικα. Θυμάμαι μια εικόνα που περιέγραψε κάποια στιγμή η Άλκη Ζέη και μου αρέσει πολύ. Αναφερόταν σε μια ταινία όπου πρωταγωνιστεί ένα αγόρι και όλα είναι γυρισμένα όπως τα βλέπει αυτό. Για παράδειγμα, τα αντικείμενα είναι πιο ψηλά από τα μάτια του. Προσπαθώ να κρατώ αυτή την οπτική όταν γράφω για τα παιδιά. Δεν είναι πάντα εύκολο, γιατί συχνά η οπτική μας περνά από τα φίλτρα των εμπειριών μας. Ωστόσο, όταν συμβαίνει είναι υπέροχο.

8. Θα δούμε τη μικρή Λενιώ σε κάποια νέα περιπέτεια;

Η Λενιώ, μετά από την φιλία της με το προσφυγόπουλο που εγκαταστάθηκε στη γειτονιά της, ήταν έτοιμη για μια άλλη περιπέτεια, αλλά η πανδημία και η καραντίνα την έβαλαν σε δεύτερες σκέψεις, με αποτέλεσμα ακόμα να αμφιταλαντεύεται μεταξύ των δύο.

9 9 . Αν συναντούσατε από κοντά την Λενιώ, τι θα θέλατε να της πείτε;

Θα ήθελα να την αγκαλιάσω, όπως έκανε ο φίλος της, με την ευρύτερη έννοια του όρου. Θα της έλεγα πως όλοι έχουμε χαρακτηριστικά που είναι διαφορετικά από των άλλων και κάποια ίσως δεν είναι όμορφα. Θα της τόνιζα πόσο σημαντικό είναι να βρούμε τη δύναμη να τα δεχόμαστε ώστε να μην αποτελούν σκοπέλους στη ζωή μας. Ένας βράχος στη θάλασσα δεν είναι πάντα εμπόδιο, μπορεί να γίνει σωτήριο έδαφος! Έχοντας σεβασμό στην ιδιαιτερότητά της κι έχοντας δεχτεί την διαφορετικότητά της, σταδιακά θα πιστέψει στον εαυτό της, θα αρχίσει να ανθίζει και να καρποφορεί. Αφού κάνει αυτό το τεράστιο για την ίδια βήμα, μπορεί να αγκαλιάσει και το άλλο παιδί, το άγνωστο, που ως πρόσφυγας έρχεται στη γειτονιά της. Εκείνο αφού βοηθηθεί, θα παρέχει υποστήριξη σε κάποιο τρίτο παιδί που την έχει ανάγκη. Κάπως έτσι μεταφέρεται η ανοιχτή αγκαλιά από άνθρωπο σε άνθρωπο και μετουσιώνεται η ανάγκη σε αγάπη και αλληλεγγύη. Και κατ’ αυτόν τον τρόπο δημιουργείται ένας κύκλος ενάρετος ανάμεσά μας, που αποτελεί ένα θαύμα ζωής και δημιουργίας.

10. Τέλος, θα ήθελα να πείτε κάτι –ο,τιδήποτε θέλετε εσείς– στους αναγνώστες του readoclock.gr!

Θα ήθελα να ευχηθώ υγεία! Μακάρι να είμαστε αισιόδοξοι, παρά τις δυσκολίες των μεγάλων ανατροπών και αλλαγών που όλοι αντιμετωπίζουμε καθημερινά το τελευταίο διάστημα. Για μένα προσωπικά, τα βιβλία αποτελούν παρήγορη συντροφιά· οι ιστορίες και οι χαρακτήρες τους μού υπενθυμίζουν πως, δείχνοντας αγάπη στον εαυτό μας, στους γύρω μας και στο περιβάλλον, μπορούμε να πορευτούμε με ομορφιά, ανθρωπιά και αλληλεγγύη και να ελπίζουμε πως οι καλύτερες μέρες θα έρθουν!

Ευχαριστώ πολύ την Ελένη Μπιμπίρη για την όμορφη συνέντευξη που μου παραχώρησε.